Zamek-Warownia i Dwór Stadnickich w Rożnowie

O kolejnym zamku-warowni wspominaliśmy w poprzednim wpisie, prawnuk Zawiszy Czarnego postanowił wybudować większy zamek, gdyż kamienna budowla była już o wiele za mała w wzgórze na którym się znajduje nie pozwalało na rozbudowę. I w taki oto sposób w  I połowie XVI wieku powstaje twierdza renesansowa.

Hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski, syn Barbary z Rożnowa, wnuczki Zawiszy Czarnego. Pamiętnikarz, teoretyk wojskowości, mówca, kasztelan krakowski, wojewoda, wojewoda ruski, kasztelan wojnicki, starosta sandomierski, lubaczowski, stryjski, chmielnicki i hetman wielki koronny. Rycerz  Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie. Twórca jednego z pierwszych w Polsce zamków- warowni o nowożytnej fortyfikacji obronnej.

Jego budowę podjęto w związku ze wzrostem zagrożenia tureckiego po bitwie pod Mohaczem. Do dnia dzisiejszego przetrwał beluard oraz mur obronny z bramą wjazdową. Obiekt zbudowany z ciosanego kamienia (grubość ściany 3 m ). Na planie pięcioboku o osi 30 metrów. Z jednym pomieszczeniem wewnętrznym przykrytym sklepieniem kamiennym. Na zewnątrz narożniki ozdobione herbem fundatora ( Leliwa ) oraz drewniany ganek, z którego był dostęp do strzelnic. Jest cennym przykładem architektury militarnej XVI wieku w Polsce.

Niestety po śmierci hetmana w 1561 r. prace przerwano. Do dnia dzisiejszego przetrwał wspomniany beluard oraz mur kurtynowy wraz z bramą wjazdową.

Kilkadziesiąt metrów od warowni stoi sobie za ogrodzeniem biały budynek. Jak się później okazało to dwór Stadnickich z początku XIX wieku. Przybrał on typową, klasycystyczną formę, z charakterystycznym czterokolumnowym portykiem od strony podjazdu. Wyróżnia go natomiast monumentalny względem całego budynku portyk od strony ogrodu, na który składa się aż dziesięć kolumn. Dwór, jak twierdzi Jerzy Stadnicki, potomek właścicieli, jako dziecko mieszkający w rożnowskim dworze: „dość typowy, klasycystyczny, parterowy z facjatą lecz pomyślany prawdopodobnie jako pałac. Wskazywałyby na to: wysoki nad miarę dach, niewykończone wnętrza (brak normalnych posadzek i pieców), przede wszystkim zaś ich dekoracja.” 

Dwór w Rożnowie posiada całą gamę malowideł ściennych. Jak pisze tarnowski historyk, Andrzej B. Krupiński: „W kilku najbardziej reprezentacyjnych wnętrzach dworu zachowały się klasycystyczne malowidła o motywach krajobrazowych, figuralnych i ornamentalnych, oraz cztery supraporty z rodzajowymi scenami polskimi: na jednej z nich widać ułanów księcia Józefa Poniatowskiego, na innych podobizny Syreniusza, Kopernika i Kluga. Są też alegorie pór roku w architektonicznych oprawach, putta i wieńce”.

Niestety nie dane nam było to wszystko sprawdzić... może innym razem.

Ruinu Zamku Zawiszy Czarnego w Rożnowie

Podczas naszych wędrówek po Małopolsce trafiliśmy na parę zamków. Pierwszy który chcemy Wam pokazać to Zamek Zawiszy Czarnego w Rożnowie. Niestety nie zostało z niego za wiele, parę kamiennych zębów przypomina o świetności tego miejsca i jego szlachetnych właścicielach.

Rożnów, niewielka wieś w powiecie nowosądeckim, jej znaczenie historyczne datuje się od XIII wieku. Kolejne możne rody min. Rożenowie herbu Gryf i to od ich nazwiska wywodzi się nazwa miejscowości, pogórza i pobliskiego jeziora.

Zanim powstał zamek, w miejscu tym 100 lat wcześniej stała strażnica wybudowana przez Gryfitów. Około 1350-1370 roku Piotr Rożen przebudował ją. Powstaje nowoczesny, murowany zamek. Kamienna budowla w stylu gotyckim, na planie czworoboku zbliżonym do prostokąta o wymiarach 44 na 20 m.

W 1426 zamek znalazł się we władaniu sławnego rycerza Zawiszy Czarnego.  Rycerz, niepokonany w licznych turniejach, symbol cnót rycerskich. Niestety w 1428 roku zostając ze swoimi towarzyszami na polu bitewnym trafił do niewoli tureckiej i  podczas kłótni jeden z przeciwników wyciągnął szablę i obciął Zawiszy głowę. Mimo krótkiego panowania rycerza na zamku i tak nosi on jego imię a jego potomkowie kolejno przejmowali go w posiadanie.

Hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski, prawnuk Zawiszy Czarnego, rozpoczął przed 1568 budowę drugiej twierdzy w tej miejscowości, dlatego zamek jego dziada został opuszczony i popadł w ruinę.

Na drodze dojazdowej mijamy drewniany kościół św. Wojciecha z 1661 roku. W bocznym ołtarzu przechowywany jest obraz Matki Boskiej, niegdyś podobno wiszący w kaplicy zamkowej Zawiszy Czarnego. Niestety ku naszej "czarnej" rozpaczy kościół był zamknięty.

Dzisiejszy wpis zakończymy królewskimi słowami - Zygmunt Luksemburski w liście do wielkiego księcia litewskiego Witolda pisał po śmierci Zawiszy:

Rycerstwo straciło w Zawiszy najzręczniejszego i najobrotniejszego towarzysza i wodza. Jak to zresztą całemu światu wiadomo, najdzielniejszym był rycerzem, najdoświadczeńszym wojownikiem i wielkim dyplomatą. Domagają się jego znakomite czyny, ażeby zmarły ojciec w swych synach ożył i w swoim potomstwie.